Volgens de literatuur zijn naaldbomen de optimale vangers van fijnstof uitgaande van het bladoppervlak (gemeten hoeveelheid vastgelegd fijnstof per cm2 blad). Toch lijkt het wegens de bladstructuur onlogisch dat naaldbomen zulke goede fijnstofvangers zijn. De gladde naalden bieden weinig mogelijkheden tot aanhechting, of het zou bij de aanhechtingsplaatsen van de naalden aan de tak moeten zijn. Daar bevinden zich vliesjes, die het fijnstof zouden kunnen vasthouden. De loofbomen met hun behaarde bladeren lijken voor het vastleggen van fijnstof veel meer geschikt. Bovendien zullen bij de gladde naalden de vastgelegde fijnstofdeeltjes door regen makkelijker weggespoeld worden. Wegens deze twijfels heb ik een paar recente publicaties in gerenommeerde vaktijdschriften kritisch doorgelezen (bijv. Chen en coauteurs, 2017, zie XIV Kerstboom en Co). Bij nadere beschouwing blijft er dan van de claim dat naaldbomen excellente filteraars van fijnstof zijn, weinig over zoals de onderstaande redenering toont.
Wetenschappelijke box 1. Dat bladbouw en boomgrootte meegenomen moeten worden in de berekeningen (zie XIV) relativeert al de bewering dat naaldbomen in absolute hoeveelheden zulke excellente fijnstofvangers zijn. Het totale naaldoppervlakte van een naaldboom is vaak geringer dan het totale bladoppervlakte van een loofboom. Er is nog een belangrijke factor, waarmee men geen rekening gehouden heeft, voor zover ik dat on nagaan. Uit diverse bronnen is bekend dat het blad (= naald) aan een naaldboom een levensduur van gemiddeld drie jaar heeft. Aangezien de gepubliceerde waarden voor fijnstof ophoping per cm2 bladoppervlak gegeven worden is met de levensduur geen rekening gehouden. Dit betekent dat, als het gaat om de ophoping van fijnstof per cm2 en per jaar, de berekende waarden voor naaldbomen door drie gedeeld moeten worden om ze met de loofbomen met eenjarige bladval te kunnen vergelijken. De effectieve ophoping per jaar is dan een maat voor de werkelijke efficiëntie. Als je deze simpele berekening op de wetenschappelijke grafieken (e.g. Chen en coauteurs, 2017, XIV Kerstboom en Co) los laat, worden naaldbomen middelmatige fijnstofvangers. Onze straatbomen als de esdoorn, eik, kastanje, plataan doen het dan zeker niet slechter.
Als we bovendien in ogenschouw nemen dat naaldbomen het hele jaar groen blijven en we derhalve hun prestatie nog eens moeten halveren ten opzichte van de loofbomen, blijft er van de reputatie van de naaldbomen als fijnstofvangers weinig over en komen ze in de categorie van de slecht presterende loofbomen terecht, waar je ze op logische gronden mag verwachten.
Komen we ten laatste bij de praktische en meest belangrijke vraag voor de mens. Hoeveel fijnstof vangen bomen eigenlijk weg? Het antwoord hangt sterk af van de gebruikte meetmethoden, rekenmethoden en soms van de interpretatie van de onderzoekers. Zeker is dat bomen aanzienlijke hoeveelheden fijnstof wegvangen. Bladeren hopen zoveel fijnstof op, dat professionele boomruimers consequent maskers dragen tegen het vrijkomende fijnstof. Schattingen zijn niet makkelijk te maken en variëren van 10 tot 50%. De schattingen van de objectieve onderzoekers liggen in de buurt van de 10%, wat wel een aanzienlijke reductie van de atmosferische belasting betekent, maar tegelijk toont dat bomen geen wondermiddel zijn.
Zie voor verdere informatie over fijnstof www.rivm.nl/Onderwerpen/F/Fijn_stof!